دوره 16، شماره 3 - ( 8-1401 )
جلد 16 شماره 3 صفحات 603-586 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Azizi N, Hosseini- Bamrood G R, Zare S. Economic study of Ferula harvesting in Bardeskan- Darooneh of Khorasan- Razavi province. مرتع 2022; 16 (3) :586-603
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1130-fa.html
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1130-fa.html
عزیزی نرجس، حسینی- بمرود غلامرضا، زارع شجاعت. ارزش اقتصادی گونه آنغوزه در منطقه درونه بردسکن استان خراسان رضوی. مرتع. 1401; 16 (3) :586-603
بخش تحقیقات جنگل و مراتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد
چکیده: (1600 مشاهده)
سابقه و هدف: مراتع علاوه بر نقش بسیار مهمی که در پایداری اکوسیستمهای طبیعی دارند، به علت داشتن گیاهـان دارویـی- صنعتی متنـوع نقـش مهمـی در تـأمین نیازهای دارویی و اقتصادی کشور ایفا می نمایند. ایجاد فرصتهای مناسب سرمایه گذاری برای تولید بیشتر این گیاهان حائز اهمیت بوده و لازم است در این زمینه پژوهشهای گسترده ای انجام شود. در واقع فهم ارزش اقتصادی بسیاری از خدماتی که اکوسیستم های مرتعی در اختیار بشر قرار می دهند موجب شفافیت و تصمیم گیری دقیق در زمینه کاربری مراتع شده و کار آمد تر شدن اقدامات حفاظتی را در بر خواهد داشت. در این مطالعه، بررسی اقتصادی برداشت شیرابه گونه آنغوزه به عنوان یکی از گیاهان مهم دارویی و صنعتی در 3 رویشگاه بردسکن- خراسان رضوی- طی سالهای 1394- 1398بررسی می شود.
مواد و روش ها: طی مطالعات صحرایی و پیمایش های انجام شده و با استفاده از نقشه توپوگرافی منطقه به مقیاس۱:۵۰۰۰۰ اقدام به مشخص ساختن رویشگاه های مستعد بر روی نقشه مذکور شد. در این رویشگاه ها بهره برداری مرسوم به شیوه سنتی که شامل سه مرحله اصلی علامتگذاری، کول کنی برداشت (تیغ زنی) بود، انجام پذیرفت. به منظور برآورد تعداد بوته قابل بهره برداری و در نهایت برآورد محصول و با توجه به اندازه نمونه 100 متر مربعی، در سطح کل رویشگاه 30 پلات بصورت تصادفی برداشت گردید. با آماربرداری های انجام شده در هر رویشگاه تعداد بوته ها در هر طبقه تراکمی در هکتار طبق فرمول کوکران، تعیین و از این بین ۷۵ درصد عنوان بوته های مجاز جهت بررسی اقتصادی برداشت گونه آنغوزه درنظر گرفته شدند. و ۱۰ درصد به عنوان افت بوته کسر شد. فلور گونه های چندساله بوته ای و درختچه ای رویشگاه ها نیز مورد بررسی قرار گرفت. در ادامه میزان محصول قابل استحصال آنغوزه به تفکیک رویشگاه ها در سال محاسبه شد. برای بررسی و ارزیابی اقتصادی پروژه ها معیارهای ارزیابی اقتصادی ارزش حال و آینده، ارزش حال خالص و نسبت فایده به هزینه، پس از محاسبه ارزش ریالی درآمد و هزینه ها، جهت تحلیل اقتصادی برداشت آنغوزه بررسی شد.
نتایج : با توجه به برآوردهای انجام شده متوسط شیره و کشته سالانه هر پایه بر اساس تعداد بوته های مجاز به بهره برداری و 10 درصد افت، به ترتیب 6 و 25 گرم لحاظ شد. متوسط برداشت تعداد بوته قابل بهره برداری آنغوزه در سال، 2800 پایه و متوسط میزان برداشت سالانه کارگر، طی ۸۵ روز کاری 70 کیلوگرم بدست آمد. هزینه کارگری جمع آوری محصول با احتساب تعداد کارگر مورد نیاز در یک دوره 5 ساله (16698 نفر)، 10،019،022 هزار ریال برآورد می شود. در مجموع هزینه احیاء و کپه کاری در بخشهایی از رویشگاه ها (6/506 هکتار) 5/1052461هزار ریال محاسبه شد. نیز کل هزینه حمل و جمع آوری و نگهداری محصول در یک دورپنج ساله مبلغ85/118997هزار ریال برآورد گردید. در کل هزینه های بهره برداری در طول یک دوره پنج ساله معادل33,371,984,000 ریال برآورد شده است. بنابراین درآمد کل (سود خالص) معادل .100, 413, 554, 66ریال محاسبه می شود. بر مبنای سود صحرایی و سرمایه گذاری بهره بردار، ۷۵ درصد از سود خالص به عنوان سهم بهره بردار و ۲۵درصد از درآمد کل -معادل 525,103,388,67 ریال- سهم دولت، به عنوان بهره مالکانه در نظر گرفته شده است. و با توجه به تعداد کل خانوار منطقه (438)، سرانه سالانه خانوار معادل 34,388,200 ریال می باشد. درآمد خالص پروژه با در نظر گرفتن نرخ تنزیل 47 میلیارد ریال میباشد. نرخ بازگشت سرمایه 222 درصد میباشد و نشان میدهد به ازای هر 100 ریال هزینه، 222 ریال سود نصیب بهرهبردار می شود. نرخ بازده داخلی پروژه 322 درصد و نسبت منفعت به هزینه نیز 3/3 (بدون تنزیل پول) بدست آمده است که نشان میدهد به ازای هر واحد هزینه 3/3واحد درآمد بدست می آید. بررسی نرخ بازده داخلی و نرخ بازگشت سرمایه نشان میدهد که بهره برداری پایدار از مراتع کاملا اقتصادی بوده و منافع بهره برداران را تامین مینماید. نسبت منفعت به هزینه نشان میدهد که اگر هزینه های تولید تا کمتر از 3/3 برابر وضعیت فعلی نیز افزایش یابد، پروژه اقتصادی است.
نتیجه گیری: مشاهده می شود که ارزش حال سرمایه گذاری مثبت است و از بعد کلان در بخش کشاورزی و منابع طبیعی می تواند توجیه اقتصادی لازم را داشته باشد. نرخ بازده داخلی این پروژه، نرخ تنزیل 20 درصد برای بهره بردار و نسبت منفعت به هزینه آن نشان می دهد که پروژه مورد نظر با توجه به عمر مفید محاسباتی،از نظر اقتصادی برای بهره بردار و سرمایه گذار قابل قبول بوده و پذیرفته می شود. به طور کلی، در این مطالعه بررسی مسائل بهره برداری اصولی از رویشگاه های آنغوزه خیز و دوام و بقای این گونه برای نسل های آینده دنبال می شد که ضمن رعایت مسائل زیست محیطی و تامین اشتغال زایی در منطقه، جلوگیری از مهاجرت روستاییان را به همراه دارد.
مواد و روش ها: طی مطالعات صحرایی و پیمایش های انجام شده و با استفاده از نقشه توپوگرافی منطقه به مقیاس۱:۵۰۰۰۰ اقدام به مشخص ساختن رویشگاه های مستعد بر روی نقشه مذکور شد. در این رویشگاه ها بهره برداری مرسوم به شیوه سنتی که شامل سه مرحله اصلی علامتگذاری، کول کنی برداشت (تیغ زنی) بود، انجام پذیرفت. به منظور برآورد تعداد بوته قابل بهره برداری و در نهایت برآورد محصول و با توجه به اندازه نمونه 100 متر مربعی، در سطح کل رویشگاه 30 پلات بصورت تصادفی برداشت گردید. با آماربرداری های انجام شده در هر رویشگاه تعداد بوته ها در هر طبقه تراکمی در هکتار طبق فرمول کوکران، تعیین و از این بین ۷۵ درصد عنوان بوته های مجاز جهت بررسی اقتصادی برداشت گونه آنغوزه درنظر گرفته شدند. و ۱۰ درصد به عنوان افت بوته کسر شد. فلور گونه های چندساله بوته ای و درختچه ای رویشگاه ها نیز مورد بررسی قرار گرفت. در ادامه میزان محصول قابل استحصال آنغوزه به تفکیک رویشگاه ها در سال محاسبه شد. برای بررسی و ارزیابی اقتصادی پروژه ها معیارهای ارزیابی اقتصادی ارزش حال و آینده، ارزش حال خالص و نسبت فایده به هزینه، پس از محاسبه ارزش ریالی درآمد و هزینه ها، جهت تحلیل اقتصادی برداشت آنغوزه بررسی شد.
نتایج : با توجه به برآوردهای انجام شده متوسط شیره و کشته سالانه هر پایه بر اساس تعداد بوته های مجاز به بهره برداری و 10 درصد افت، به ترتیب 6 و 25 گرم لحاظ شد. متوسط برداشت تعداد بوته قابل بهره برداری آنغوزه در سال، 2800 پایه و متوسط میزان برداشت سالانه کارگر، طی ۸۵ روز کاری 70 کیلوگرم بدست آمد. هزینه کارگری جمع آوری محصول با احتساب تعداد کارگر مورد نیاز در یک دوره 5 ساله (16698 نفر)، 10،019،022 هزار ریال برآورد می شود. در مجموع هزینه احیاء و کپه کاری در بخشهایی از رویشگاه ها (6/506 هکتار) 5/1052461هزار ریال محاسبه شد. نیز کل هزینه حمل و جمع آوری و نگهداری محصول در یک دورپنج ساله مبلغ85/118997هزار ریال برآورد گردید. در کل هزینه های بهره برداری در طول یک دوره پنج ساله معادل33,371,984,000 ریال برآورد شده است. بنابراین درآمد کل (سود خالص) معادل .100, 413, 554, 66ریال محاسبه می شود. بر مبنای سود صحرایی و سرمایه گذاری بهره بردار، ۷۵ درصد از سود خالص به عنوان سهم بهره بردار و ۲۵درصد از درآمد کل -معادل 525,103,388,67 ریال- سهم دولت، به عنوان بهره مالکانه در نظر گرفته شده است. و با توجه به تعداد کل خانوار منطقه (438)، سرانه سالانه خانوار معادل 34,388,200 ریال می باشد. درآمد خالص پروژه با در نظر گرفتن نرخ تنزیل 47 میلیارد ریال میباشد. نرخ بازگشت سرمایه 222 درصد میباشد و نشان میدهد به ازای هر 100 ریال هزینه، 222 ریال سود نصیب بهرهبردار می شود. نرخ بازده داخلی پروژه 322 درصد و نسبت منفعت به هزینه نیز 3/3 (بدون تنزیل پول) بدست آمده است که نشان میدهد به ازای هر واحد هزینه 3/3واحد درآمد بدست می آید. بررسی نرخ بازده داخلی و نرخ بازگشت سرمایه نشان میدهد که بهره برداری پایدار از مراتع کاملا اقتصادی بوده و منافع بهره برداران را تامین مینماید. نسبت منفعت به هزینه نشان میدهد که اگر هزینه های تولید تا کمتر از 3/3 برابر وضعیت فعلی نیز افزایش یابد، پروژه اقتصادی است.
نتیجه گیری: مشاهده می شود که ارزش حال سرمایه گذاری مثبت است و از بعد کلان در بخش کشاورزی و منابع طبیعی می تواند توجیه اقتصادی لازم را داشته باشد. نرخ بازده داخلی این پروژه، نرخ تنزیل 20 درصد برای بهره بردار و نسبت منفعت به هزینه آن نشان می دهد که پروژه مورد نظر با توجه به عمر مفید محاسباتی،از نظر اقتصادی برای بهره بردار و سرمایه گذار قابل قبول بوده و پذیرفته می شود. به طور کلی، در این مطالعه بررسی مسائل بهره برداری اصولی از رویشگاه های آنغوزه خیز و دوام و بقای این گونه برای نسل های آینده دنبال می شد که ضمن رعایت مسائل زیست محیطی و تامین اشتغال زایی در منطقه، جلوگیری از مهاجرت روستاییان را به همراه دارد.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
