دوره 16، شماره 3 - ( 8-1401 )
جلد 16 شماره 3 صفحات 619-604 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Shahraki M, Naimian N, Mahdavi K, Zamani shourabi E. Analysis of beneficiaries' tendencies towards rangeland individualization (Case study: Northwest rangelands of Golestan province. مرتع 2022; 16 (3) :604-619
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1132-fa.html
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1132-fa.html
شهرکی محمدرضا، نعیمیان نوید، مهدوی خدیجه، زمانی شورابی احسان. تحلیل گرایش بهرهبرداران نسبت به فردیسازی مراتع (مطالعه موردی: مراتع شمال غربی استان گلستان). مرتع. 1401; 16 (3) :604-619
گروه منابع طبیعی، واحد نور، دانشگاه آزاد اسلامی، نور
چکیده: (1536 مشاهده)
سابقه و هدف: بهرهبرداری و چرای دام از مراتع مهمترین فعالیت انسانی است که انتخاب آن به عوامل مختلفی بستگی دارد. اهمیت نحوه مدیریت سامانهای عرفی مراتع در چند دهه اخیر آن را به یکی از چالشهای مدیریتی مراتع در کشور تبدیل کرده است. مراتع جهت تداوم و پایداری نیاز به مدیریت اصولی و برنامهریزی نسبت به منابع موجود (آب، خاک و گیاه) و دامها دارند، برنامهریزی جهت بررسی وضعیت حال و تصمیمگیری برای آن حائز اهمیت میباشد..از اینرو، اهمیت انتخاب نوع بهرهبرداری در مدیریت پایدار دام و مرتع، آن را به عنوان یکی از حیاتیترین موضوعات در زمینۀ حفاظت، احیاء، اصلاح، بهرهبرداری اصولی و توسعه مراتع تبدیل نموده است. در همین راستا تحقیق حاضر به بررسی گرایش بهرهبرداران به فردیسازی مراتع در بین بهرهبرداران شهرستان گمیشان در شمال غربی استان گلستان پرداخته است.ش ولاس
تمواد و روشها: تحقیق حاضر از لحاظ گردآوری دادهها، میدانی، و از لحاظ کنترل متغیرها، توصیفی و از لحاظ راهبرد اجرا، پیمایشی میباشد. جامعه آماری تحقیق را 200 نفر از بهرهبرداران مرتعی از سه سامان عرفی در شهرستان گمیشان استان گلستان تشکیل دادهاند. به طوری که 127 نفر از آنها بر اساس جدول کرجسی مورگان به عنوان حجم نمونه انتخاب شد. نمونهگیری به صورت تصادفی طبقهبندی شده انجام شد. ابزار گردآوری دادهها پرسشنامه بود که با توجه به هدف تحقیق و بر اساس پیشینۀ پژوهش و همچنین مصاحبه با کارشناسان و بهرهبرداران خبره مبتنی بر روش گروه متمرکز به صورت نظامیافته و استخراج مجموعهای از مؤلفهها مرتبط با موضوع به صورت زوجی تدوین گردید. برای تعیین گرایش بهرهبرداران فردیسازی (تنسیق) مرتع از 44 گویه در قالب 7 مؤلفۀ اقتصادی، اجتماعی، آب و خاک، احیاء و حفاظت، دام و دامداری، رفاهی و مدیریتی، بهره گرفته شد. روایی پرسشنامه از سوی پانلی از کارشناسان و بهرهبرداران خبره مورد تأیید قرار گرفت. برای اطمینان از پایایی آن به محاسبۀ ضریب آلفای کرونباخ اقدام شد که مقدار آن به طور متوسط 805/0 به دست آمد که مبین پایایی قابل قبول پرسشنامه است. محاسبات آماری در این تحقیق با استفاده از نرمافزار SPSS25 در دو بخش توصیفی و استنباطی صورت گرفت.
نتایج: نتایج به دست آمده از تحقیق نشان داد، بهرهبرداران تمایل بیشتری با مقدار عددی 76/2 به فردیسازی مراتع داشتند. نتایج حاکی از آن بود که فردیسازی مراتع در «ایجاد سرمایهگذاری در دام و مرتع» و «بهبود درآمد حاصل از دامداری» در بعد اقتصادی، «کاهش تخلفات و جرائم در مرتع» در بعد اجتماعی، «استفاده بهینه از آبهای سطحی در مرتع» و «جلوگیری از فرسایش خاک و از بین رفتن خاک سطحی» در بعد آب و خاک، «جلوگیری از ورود دامداران غیربومی به مرتع» و «احیای اراضی مرتعی از طریق بوتهکاری و روشهای تلفیق» در بعد احیاء و حفاظت مرتع، «رعایت سیستم چرایی در مرتع» و «ایجاد فضای مناسب جهت تأمین شرب دام» در بعد دام و دامداری، «توسعه بهتر پنلهای انرژی خورشیدی در مرتع» و «دسترسی به امکانات مناسب برای زندگی خانواده» در بعد رفاهی، و همچنین «بهبود در خلاقیت و نوآوری در مدیریت مرتع» و «حمایت سازمانی و دسترسی به خدمات دولتی » در بعد مدیریتی، به دلیل کمتر بودن مقدار میانگین از عدد سه (حد وسط) نسبت به بهرهبرداری مشاع بیشترین تأثیر مثبت را داشته است. ضمن این که ابعاد «مدیریتی» و «دام و دامداری» در فردیسازی مراتع و بعد «اجتماعی» در بهرهبرداری مشاع، بیشترین اهمیت را دارا بودند. همچنین نتایج به دست آمده از آزمون t تکنمونهای نشان داد، گرایش بهرهبرداران در انتخاب نوع بهرهبرداری در سطح اعتماد 99 درصد در کلیۀ ابعاد به جزء بعد «آب و خاک» تأثیر معنیداری داشته است.
نتیجه‌گیری: با توجه به این که مدیریت پایدار مراتع با چالشهای جدی تخریب مواجه است، لذا انتخاب نوع بهرهبرداری در جهت مدیریت هر چه بهتر مراتع از مهمترین اولویتها است. همانطور که نتایج نشان داد گرایش بهرهبرداران در منطقه مورد مطالعه به سمت فردیسازی مراتع بوده است؛ لذا میتوان ضمن تغییر در تصورات سنتی دامداران نسبت به بهرهبرداری مشاع، زمینه توانمندی آنها را به ویژه در بخش اقتصادی و همچنین استفادۀ چندمنظوره از مراتع از طریق تنسیق مراتع فراهم نمود. از طرفی، نتایج تحقیق نشاندهندۀ این موضوع است که در بهرهبرداری مشاع، اعتماد، مسئولیتپذیری، همدلی و مشارکت، سرمایۀ اجتماعی و همبستگی اجتماعی، بیشتر از بهرهبرداری فردی از مراتع است. از اینرو در بهرهبرداری مشاع، میتوان با برنامهریزی و قطعهبندی شفاهی مراتع(بر اساس نظر بهره برداران در نتایج تحقیق) ، ضمن رعایت دقیق زمان ورود و خروج دام به مرتع و جلوگیری از دام مازاد به آن، گامی مؤثر در جهت مدیریت پایدار مراتع برداشت.
تمواد و روشها: تحقیق حاضر از لحاظ گردآوری دادهها، میدانی، و از لحاظ کنترل متغیرها، توصیفی و از لحاظ راهبرد اجرا، پیمایشی میباشد. جامعه آماری تحقیق را 200 نفر از بهرهبرداران مرتعی از سه سامان عرفی در شهرستان گمیشان استان گلستان تشکیل دادهاند. به طوری که 127 نفر از آنها بر اساس جدول کرجسی مورگان به عنوان حجم نمونه انتخاب شد. نمونهگیری به صورت تصادفی طبقهبندی شده انجام شد. ابزار گردآوری دادهها پرسشنامه بود که با توجه به هدف تحقیق و بر اساس پیشینۀ پژوهش و همچنین مصاحبه با کارشناسان و بهرهبرداران خبره مبتنی بر روش گروه متمرکز به صورت نظامیافته و استخراج مجموعهای از مؤلفهها مرتبط با موضوع به صورت زوجی تدوین گردید. برای تعیین گرایش بهرهبرداران فردیسازی (تنسیق) مرتع از 44 گویه در قالب 7 مؤلفۀ اقتصادی، اجتماعی، آب و خاک، احیاء و حفاظت، دام و دامداری، رفاهی و مدیریتی، بهره گرفته شد. روایی پرسشنامه از سوی پانلی از کارشناسان و بهرهبرداران خبره مورد تأیید قرار گرفت. برای اطمینان از پایایی آن به محاسبۀ ضریب آلفای کرونباخ اقدام شد که مقدار آن به طور متوسط 805/0 به دست آمد که مبین پایایی قابل قبول پرسشنامه است. محاسبات آماری در این تحقیق با استفاده از نرمافزار SPSS25 در دو بخش توصیفی و استنباطی صورت گرفت.
نتایج: نتایج به دست آمده از تحقیق نشان داد، بهرهبرداران تمایل بیشتری با مقدار عددی 76/2 به فردیسازی مراتع داشتند. نتایج حاکی از آن بود که فردیسازی مراتع در «ایجاد سرمایهگذاری در دام و مرتع» و «بهبود درآمد حاصل از دامداری» در بعد اقتصادی، «کاهش تخلفات و جرائم در مرتع» در بعد اجتماعی، «استفاده بهینه از آبهای سطحی در مرتع» و «جلوگیری از فرسایش خاک و از بین رفتن خاک سطحی» در بعد آب و خاک، «جلوگیری از ورود دامداران غیربومی به مرتع» و «احیای اراضی مرتعی از طریق بوتهکاری و روشهای تلفیق» در بعد احیاء و حفاظت مرتع، «رعایت سیستم چرایی در مرتع» و «ایجاد فضای مناسب جهت تأمین شرب دام» در بعد دام و دامداری، «توسعه بهتر پنلهای انرژی خورشیدی در مرتع» و «دسترسی به امکانات مناسب برای زندگی خانواده» در بعد رفاهی، و همچنین «بهبود در خلاقیت و نوآوری در مدیریت مرتع» و «حمایت سازمانی و دسترسی به خدمات دولتی » در بعد مدیریتی، به دلیل کمتر بودن مقدار میانگین از عدد سه (حد وسط) نسبت به بهرهبرداری مشاع بیشترین تأثیر مثبت را داشته است. ضمن این که ابعاد «مدیریتی» و «دام و دامداری» در فردیسازی مراتع و بعد «اجتماعی» در بهرهبرداری مشاع، بیشترین اهمیت را دارا بودند. همچنین نتایج به دست آمده از آزمون t تکنمونهای نشان داد، گرایش بهرهبرداران در انتخاب نوع بهرهبرداری در سطح اعتماد 99 درصد در کلیۀ ابعاد به جزء بعد «آب و خاک» تأثیر معنیداری داشته است.
نتیجه‌گیری: با توجه به این که مدیریت پایدار مراتع با چالشهای جدی تخریب مواجه است، لذا انتخاب نوع بهرهبرداری در جهت مدیریت هر چه بهتر مراتع از مهمترین اولویتها است. همانطور که نتایج نشان داد گرایش بهرهبرداران در منطقه مورد مطالعه به سمت فردیسازی مراتع بوده است؛ لذا میتوان ضمن تغییر در تصورات سنتی دامداران نسبت به بهرهبرداری مشاع، زمینه توانمندی آنها را به ویژه در بخش اقتصادی و همچنین استفادۀ چندمنظوره از مراتع از طریق تنسیق مراتع فراهم نمود. از طرفی، نتایج تحقیق نشاندهندۀ این موضوع است که در بهرهبرداری مشاع، اعتماد، مسئولیتپذیری، همدلی و مشارکت، سرمایۀ اجتماعی و همبستگی اجتماعی، بیشتر از بهرهبرداری فردی از مراتع است. از اینرو در بهرهبرداری مشاع، میتوان با برنامهریزی و قطعهبندی شفاهی مراتع(بر اساس نظر بهره برداران در نتایج تحقیق) ، ضمن رعایت دقیق زمان ورود و خروج دام به مرتع و جلوگیری از دام مازاد به آن، گامی مؤثر در جهت مدیریت پایدار مراتع برداشت.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
