دوره 18، شماره 1 - ( 5-1403 )
جلد 18 شماره 1 صفحات 71-57 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Pourrezaei J, Urani H, Yusefi Khanghah S. Ecological and Phytosociological Characteristics of Daffodil (Narcissus tazetta L.) in Natural Habitats of Behbahan. مرتع 2024; 18 (1) :57-71
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1212-fa.html
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1212-fa.html
پوررضائی جواد، اورانی حمیده، یوسفی خانقاه شهرام. مطالعه خصوصیات رویشگاهی و جامعه شناسی گیاهی نرگس شهلا (.Narcissus tazetta L) در رویشگاه های طبیعی بهبهان. مرتع. 1403; 18 (1) :57-71
گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه صنعتی خاتم الانبیاء بهبهان، بهبهان
چکیده: (136 مشاهده)
سابقه و هدف: بهبهان در جنوب شرقی خوزستان یکی از مهم‌‌ترین رویشگاههای گل نرگس در ایران به شمار می‌‌رود به نحوی که پنج فنوتیپ از شش فنوتیپ شناسایی شده از نرگس شهلا (Narcissus tazetta L.) در ایران را در خود جای داده است. دشت‌‌ها و مراتع بهبهان در سده‌‌های گذشته پوشیده از نرگس‌‌های خودرو بوده اما امروزه عرصه محدودی از آن برجای مانده است. اهمیت بالای خصوصیات رویشگاهی و جامعه‌‌شناسی گیاهی نرگس شهلا در فراهم نمودن اطلاعات مفید و پایه در حفظ و پرورش این گونه موجب شد تا مطالعه این گیاه در رویشگاههای طبیعی خود مد نظر قرار گیرد.
مواد و روش: محدوده مورد مطالعه رویشگاهی طبیعی و صعب العبور از نرگس‌‌شهلا است که در حوزه سد مارون بهبهان و در محدوده جغرافیایی ʺ41 ´5 °50 تا ʺ50 ´5 °50 طول شرقی و ʺ3 ´44 °30 تا ʺ6 ´44 °30 عرض شمالی واقع شده است. این محدوده دارای اقلیمی گرم و نیمه خشک با میانگین دمای سالانه 8/24 درجه سانتیگراد و میانگین بارش سالانه 3/318 میلی‌متر است. نمونهبرداری از پوشش گیاهی به روش تصادفی و با استفاده از کوادراتهای 4 مترمربعی در محدوده‌‌ای به مساحت 14000 متر مربع انجام گردید. ابعاد کوادرات‌ها متناسب با خصوصیات پوشش گیاهی و بر اساس روش سطح حداقل تعیین گردید. در هر کوادرات حضور و غیاب گونه‌‌ها ثبت و فهرست کامل گونه‌‌ها تهیه گردید. نمونهبرداری از خاک در داخل کوادراتهای پوشش گیاهی و تا عمق ریشه دوانی گیاه صورت گرفت. خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک با اندازه‌‌گیری فاکتورهایی مانند بافت، اسیدیته، ماده آلی، ازت، فسفر، پتاسیم، و هدایت الکتریکی تعیین گردید. جهت شناسایی جوامع گیاهی و آنالیز ارتباط بین پوشش گیاهی و متغیرهای محیطی از تکنیک‌های طبقه‌بندی و رج‌بندی استفاده شد. طبقه‌بندی جوامع گیاهی با استفاده از آنالیز خوشه‌‌ای دو طرفه و تحلیل ارتباط جوامع گیاهی با عوامل محیطی نیز با استفاده از آنالیز تطبیقی متعارف (CCA) صورت گرفت. تکنیک‌های طبقه‌بندی و رج‌بندی با کمک نرم‌افزارهای CANCO و PC-ORD انجام شد.
نتایج: در مجموع 48 گونه از 25 تیره گیاهی مختلف در رویشگاه مورد مطالعه شناسایی گردید. تیره‌‌های کاسنی (Asteraceae) و گندمیان (Poaceae) بیشترین تعداد گونه را به خود اختصاص دادند. از نظر فرم رویشی گونه‌‌های علفی یک‌‌ساله و چندساله به ترتیب با 28 و 16 گونه غالب بودند. رویشگاه مورد‌‌مطالعه دارای خاکی با میانگین هدایت الکتریکی 24/1 دسی‌‌زیمنس بر متر، اسیدیته 72/7، کربن آلی 96/4 درصد، نیتروژن 35/0 درصد، فسفر 36/5 میلیگرم بر کیلوگرم، پتاسیم 1/490 میلیگرم بر کیلوگرم، سیلت 65 درصد، شن 3/24 درصد و رس 3/10 درصد بود. طبقه‌بندی پوشش گیاهی با استفاده از روش آنالیز خوشه‌‌ای دو‌‌طرفه در سطح تشابه کم‌‌تر از 25 درصد دو جامعه بزرگ بادام (Amygdalus scoparia) و بنه (Pistacia atlantica) را از یکدیگر تفکیک نمود. این جوامع شامل اجتماعات کوچک‌‌تری از قبیل نرگس (Narcissus tazetta) مریم‌‌نخودی (Teucrium polium)، نریشت (Hyparrhenia hirta) و سگ‌‌جاز (Convolvulus leiocalycinus) نیز بودند که در سطوح تشابه بالاتر قابل‌‌تفکیک بودند. نتایج حاصل از آنالیز تطبیقی متعارف (CCA) نشان داد که جامعه بنه با رس، ماده آلی، هدایت الکتریکی و عناصر مغذی ازت، پتاسیم و فسفر و جامعه بادام به همراه اجتماعات کوچک آن از‌‌جمله نرگس و سگ جاز با درصد شن، سیلت و اسیدیته و همبستگی مثبت دارد.
نتیجه‌گیری: نرگس شهلا (Narcissus tazetta) به‌‌صورت اجتماعاتی در جامعه بادام (Amygdalus scoparia) و در محدوده‌‌‌‌های کوچکی از نواحی کوهستانی زاگرس رویش دارد. رویشگاه این‌‌گونه شامل دامنه‌‌های آفتاب‌‌گیر با شیب ملایم و دارای خاکی نسبتاً بازی، غیر شور با بافت سبک و غنی از ازت و ماده آلی است. عمق ریشه‌دوانی گیاه در بخش‌های مختلف رویشگاه بین 12 تا 16 سانتی‌متر متغیر است و توانایی رویش در شکاف صخره‌‌های عاری از پوشش گیاهی را نیز دارد. با توجه به منشأ جغرافیایی و خصوصیات اکولوژیکی نرگس‌‌شهلا نواحی کوهستانی ایران-تورانی در زاگرس رویشگاه ثانویه این گونه به‌شمار می‌‌رود.
مواد و روش: محدوده مورد مطالعه رویشگاهی طبیعی و صعب العبور از نرگس‌‌شهلا است که در حوزه سد مارون بهبهان و در محدوده جغرافیایی ʺ41 ´5 °50 تا ʺ50 ´5 °50 طول شرقی و ʺ3 ´44 °30 تا ʺ6 ´44 °30 عرض شمالی واقع شده است. این محدوده دارای اقلیمی گرم و نیمه خشک با میانگین دمای سالانه 8/24 درجه سانتیگراد و میانگین بارش سالانه 3/318 میلی‌متر است. نمونهبرداری از پوشش گیاهی به روش تصادفی و با استفاده از کوادراتهای 4 مترمربعی در محدوده‌‌ای به مساحت 14000 متر مربع انجام گردید. ابعاد کوادرات‌ها متناسب با خصوصیات پوشش گیاهی و بر اساس روش سطح حداقل تعیین گردید. در هر کوادرات حضور و غیاب گونه‌‌ها ثبت و فهرست کامل گونه‌‌ها تهیه گردید. نمونهبرداری از خاک در داخل کوادراتهای پوشش گیاهی و تا عمق ریشه دوانی گیاه صورت گرفت. خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک با اندازه‌‌گیری فاکتورهایی مانند بافت، اسیدیته، ماده آلی، ازت، فسفر، پتاسیم، و هدایت الکتریکی تعیین گردید. جهت شناسایی جوامع گیاهی و آنالیز ارتباط بین پوشش گیاهی و متغیرهای محیطی از تکنیک‌های طبقه‌بندی و رج‌بندی استفاده شد. طبقه‌بندی جوامع گیاهی با استفاده از آنالیز خوشه‌‌ای دو طرفه و تحلیل ارتباط جوامع گیاهی با عوامل محیطی نیز با استفاده از آنالیز تطبیقی متعارف (CCA) صورت گرفت. تکنیک‌های طبقه‌بندی و رج‌بندی با کمک نرم‌افزارهای CANCO و PC-ORD انجام شد.
نتایج: در مجموع 48 گونه از 25 تیره گیاهی مختلف در رویشگاه مورد مطالعه شناسایی گردید. تیره‌‌های کاسنی (Asteraceae) و گندمیان (Poaceae) بیشترین تعداد گونه را به خود اختصاص دادند. از نظر فرم رویشی گونه‌‌های علفی یک‌‌ساله و چندساله به ترتیب با 28 و 16 گونه غالب بودند. رویشگاه مورد‌‌مطالعه دارای خاکی با میانگین هدایت الکتریکی 24/1 دسی‌‌زیمنس بر متر، اسیدیته 72/7، کربن آلی 96/4 درصد، نیتروژن 35/0 درصد، فسفر 36/5 میلیگرم بر کیلوگرم، پتاسیم 1/490 میلیگرم بر کیلوگرم، سیلت 65 درصد، شن 3/24 درصد و رس 3/10 درصد بود. طبقه‌بندی پوشش گیاهی با استفاده از روش آنالیز خوشه‌‌ای دو‌‌طرفه در سطح تشابه کم‌‌تر از 25 درصد دو جامعه بزرگ بادام (Amygdalus scoparia) و بنه (Pistacia atlantica) را از یکدیگر تفکیک نمود. این جوامع شامل اجتماعات کوچک‌‌تری از قبیل نرگس (Narcissus tazetta) مریم‌‌نخودی (Teucrium polium)، نریشت (Hyparrhenia hirta) و سگ‌‌جاز (Convolvulus leiocalycinus) نیز بودند که در سطوح تشابه بالاتر قابل‌‌تفکیک بودند. نتایج حاصل از آنالیز تطبیقی متعارف (CCA) نشان داد که جامعه بنه با رس، ماده آلی، هدایت الکتریکی و عناصر مغذی ازت، پتاسیم و فسفر و جامعه بادام به همراه اجتماعات کوچک آن از‌‌جمله نرگس و سگ جاز با درصد شن، سیلت و اسیدیته و همبستگی مثبت دارد.
نتیجه‌گیری: نرگس شهلا (Narcissus tazetta) به‌‌صورت اجتماعاتی در جامعه بادام (Amygdalus scoparia) و در محدوده‌‌‌‌های کوچکی از نواحی کوهستانی زاگرس رویش دارد. رویشگاه این‌‌گونه شامل دامنه‌‌های آفتاب‌‌گیر با شیب ملایم و دارای خاکی نسبتاً بازی، غیر شور با بافت سبک و غنی از ازت و ماده آلی است. عمق ریشه‌دوانی گیاه در بخش‌های مختلف رویشگاه بین 12 تا 16 سانتی‌متر متغیر است و توانایی رویش در شکاف صخره‌‌های عاری از پوشش گیاهی را نیز دارد. با توجه به منشأ جغرافیایی و خصوصیات اکولوژیکی نرگس‌‌شهلا نواحی کوهستانی ایران-تورانی در زاگرس رویشگاه ثانویه این گونه به‌شمار می‌‌رود.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
