دوره 17، شماره 1 - ( 3-1402 )
جلد 17 شماره 1 صفحات 14-1 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Shafizadeh M, Nabi Bid Hendi G, Zehtabian G, Zare Chahooki M. Analysis of land use changes in the middle Taleghan watershed during a thirty year period. مرتع 2023; 17 (1) :1-14
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-548-fa.html
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-548-fa.html
شفیع زاده مرجان، نبی بید هندی غلامرضا، زهتابیان غلامرضا، زارع چاهوکی محمدعلی. ارزیابی تغییرات کاربری اراضی در حوزه آبخیز طالقان میانی در یک دوره سی ساله. مرتع. 1402; 17 (1) :1-14
پردیس البرز، دانشگاه تهران، تهران
چکیده: (1461 مشاهده)
سابقه و هدف: در کشور ایران مشابه دیگر کشورها محرک‌های اجتماعی و اقتصادی بسته به شرایط مناطق سبب تغییر کاربری شده است. یکی از مناطقی که به‌دلیل نزدیکی به مراکز جمعیتی از جمله تهران و کرج و همچنین احداث سد طالقان در سال 1380 و شروع آبگیری آن در سال 1384 و تبدیل‌شدن به یکی از مراکز گردشگری، دستخوش تغییرات زیادی شده است، حوزه آبخیز طالقان می‌باشد. پژوهش‌های متعددی در زمینه ارزیابی تغییرات کاربری در این حوزه انجام شده که بررسی آنها نشان می‌دهد که در تمام این پژوهش‌ها تغییرات کاربری تا زمان آبگیری سد یا حداکثر تا سال 1386 بررسی شده است و در دهه اخیر برای بررسی تغییرات کاربری اراضی در این حوزه و تحلیل آن پژوهشی صورت نگرفته است. از این‌رو، در پژوهش حاضر تغییرات کاربری در حوزه آبخیز طالقان در یک دوره سی ساله (1366-1396) مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.
مواد و روش‌ها: ابتدا نقشۀ کاربری اراضی حوزۀ آبخیز طالقان میانی در دورۀ سی سالۀ اخیر در چهار سال 1366، 1377، 1387 و 1396 تهیه شد. برای تهیۀ نقشه کاربری اراضی از تصاویر ماهواره‌ای لندست استفاده شد. در این تحقیق از روش طبقه‌بندی هیبرید (ترکیب دو روش طبقه‌بندی نظارت شده و طبقه‌بندی نظارت نشده استفاده شد و دقت طبقه‌بندی تصاویر مذکور به کمک دو شاخص کاپا و صحت کلی سنجیده شد و نتایج قابل قبولی بر حسب درصد به‌دست آمد. برای محاسبۀ میزان تغییرات کاربری سرزمین طی دورۀ سی ساله از شاخص t استفاده شد.
نتایج: بررسی تغییرات کاربری نشان می‌دهد که سطح کاربری دیم‌زار رها شده (با سطح 08/12 درصد) پس از کاربری مرتع (با سطح 06/71 درصد) بیشترین وسعت را دارد. مساحت کاربری ساختمان‌سازی و نیز کاربری باغ نسبت به سال‌های قبل به‌ترتیب افزایش و کاهش یافته است محاسبۀ این شاخص t نشان داد که طی دوره سی ساله، بیشترین تغییر در افزایش سطح کاربری دیم‌زار رها شده بوده است.
نتیجه‌گیری: به‌منظور بررسی دقیق‌تر، تغییرات الگوی مکانی کاربری‌ها نیز با بهره‌گیری از شاخص LQبرآورد شد. بدین منظور، در سال‌های 1366، 1377، 1387 و 1396 در هر زیرحوزه برای کاربری‌هایی که بیشترین تغییر را داشته‌اند، به‌طور جداگانه محاسبه شد. نتایج شاخص LQنشان داد که در بازه زمانی1366-1396 سطح مراتع تقریباً ثابت بوده است. همچنین، سطح اراضی کشاورزی آبی و دیم به‌دلیل مهاجرت و بازگشت مجدد مردم به منطقه در این فاصله دارای نوسان بوده است. در این بازه زمانی، سطح اراضی مسکونی نیز افزایش قابل توجهی داشته که دلیل اصلی آن ویلاسازی و ساخت تفرجگاه توسط افراد بومی و غیربومی در حوالی دریاچه سد می‌باشد. بررسی تغییرات الگوی مکانی کاربری‌های مختلف نیز نشان می‌دهد که بیشترین تغییرات در زیرحوزه‌های اطراف دریاچۀ سد و حواشی رودخانه اصلی رخ داده است.
مواد و روش‌ها: ابتدا نقشۀ کاربری اراضی حوزۀ آبخیز طالقان میانی در دورۀ سی سالۀ اخیر در چهار سال 1366، 1377، 1387 و 1396 تهیه شد. برای تهیۀ نقشه کاربری اراضی از تصاویر ماهواره‌ای لندست استفاده شد. در این تحقیق از روش طبقه‌بندی هیبرید (ترکیب دو روش طبقه‌بندی نظارت شده و طبقه‌بندی نظارت نشده استفاده شد و دقت طبقه‌بندی تصاویر مذکور به کمک دو شاخص کاپا و صحت کلی سنجیده شد و نتایج قابل قبولی بر حسب درصد به‌دست آمد. برای محاسبۀ میزان تغییرات کاربری سرزمین طی دورۀ سی ساله از شاخص t استفاده شد.
نتایج: بررسی تغییرات کاربری نشان می‌دهد که سطح کاربری دیم‌زار رها شده (با سطح 08/12 درصد) پس از کاربری مرتع (با سطح 06/71 درصد) بیشترین وسعت را دارد. مساحت کاربری ساختمان‌سازی و نیز کاربری باغ نسبت به سال‌های قبل به‌ترتیب افزایش و کاهش یافته است محاسبۀ این شاخص t نشان داد که طی دوره سی ساله، بیشترین تغییر در افزایش سطح کاربری دیم‌زار رها شده بوده است.
نتیجه‌گیری: به‌منظور بررسی دقیق‌تر، تغییرات الگوی مکانی کاربری‌ها نیز با بهره‌گیری از شاخص LQبرآورد شد. بدین منظور، در سال‌های 1366، 1377، 1387 و 1396 در هر زیرحوزه برای کاربری‌هایی که بیشترین تغییر را داشته‌اند، به‌طور جداگانه محاسبه شد. نتایج شاخص LQنشان داد که در بازه زمانی1366-1396 سطح مراتع تقریباً ثابت بوده است. همچنین، سطح اراضی کشاورزی آبی و دیم به‌دلیل مهاجرت و بازگشت مجدد مردم به منطقه در این فاصله دارای نوسان بوده است. در این بازه زمانی، سطح اراضی مسکونی نیز افزایش قابل توجهی داشته که دلیل اصلی آن ویلاسازی و ساخت تفرجگاه توسط افراد بومی و غیربومی در حوالی دریاچه سد می‌باشد. بررسی تغییرات الگوی مکانی کاربری‌های مختلف نیز نشان می‌دهد که بیشترین تغییرات در زیرحوزه‌های اطراف دریاچۀ سد و حواشی رودخانه اصلی رخ داده است.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
