دوره 16، شماره 2 - ( 5-1401 )
جلد 16 شماره 2 صفحات 298-284 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Hajebi A, Mirdavoodi H, Soltanipoor M A. Investigation of soil characteristics and physiographic factors affecting the establishment of the exclusive species of Platychaete aucheri (Boiss.) Boiss. In Hormozgan province. مرتع 2022; 16 (2) :284-298
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1013-fa.html
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1013-fa.html
حاجبی عبدالحمید، میرداوودی حمیدرضا، سلطانی پور محمد امین. بررسی ویژگی‌های خاک و عوامل فیزیوگرافی موثر در استقرار گونه انحصاری کلاجوک ((Platychaete aucheri (Boiss.) Boiss. در استان هرمزگان. مرتع. 1401; 16 (2) :284-298
مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان هرمزگان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، بندرعباس
چکیده: (2336 مشاهده)
سابقه و هدف: کلاجوک با نام علمی Platychaete aucheri (Boiss.) Boiss. گیاهی بوته‌ای از تیره کاسنی (Asteraceae) از گونه‌های انحصاری و مهم مرتعی جنوب ایران است که در استان‌های فارس، کرمان، بوشهر و هرمزگان پراکنش دارد. این گونه به دلیل سازگاری با محیط گرم و خشک جنوب، شکل رویشی بوته‌ای مقاوم به چرای دام، جذابیت در پرورش زنبور عسل، کاربردهای دارویی در طب سنتی و نقش با ارزشی که در کنترل فرسایش آبی و بادی دارد، گونه‌ای چند منظوره است که می توان در طرح‌های مقابله با بیابان‌زایی و احیای مراتع قشلاقی نواحی جنوب کشور از آن استفاده کرد.
مواد و روش‌ها: نمونه‌‌برداری از پوشش گیاهی به روش تصادفی- سیستماتیک در داخل پلات‌‌های مستقر در امتداد ترانسکت‌‌های خطی انجام شد. در مجموع 90 پلات برای سه منطقه بستک، سیرمند و گنو (رویشگاه‌های اصلی گونه) بکار برده شد. عوامل توپوگرافی مثل ارتفاع از سطح دریا، درصد شیب زمین، جهت جغرافیایی برای هر پلات مشخص گردید. در هر یک از واحدهای اکولوژیکی، پارامترهایی نظیر فراوانی، تعداد پایه‌ها و درصد پوشش تاجی هر یک از گونه‌های واقع در داخل پلاتها اندازهگیری شد. همچنین در داخل هر پلات پارامترهایی مثل درصد خاک لخت، درصد لاشبرگ و درصد سنگ و سنگریزه نیز برآورد گردید. تولید علوفه گونه کلاجوک به روش قطع و توزین در داخل پلاتها انجام شد. از هر یک از پلاتها، یک نمونه خاک با سه تکرار (نمونه مرکب) تا عمق 60 سانتی‌متری خاک برداشت و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آن‌ها اندازهگیری شد. در این پژوهش به مطالعه نیازهای اکولوژیک این گونه با تأکید بر تعیین عوامل اکولوژیک مؤثر بر تغییرات پوشش‌‌گیاهی و بررسی پاسخ آن به تغییرات عوامل اکولوژیکی، با استفاده از روش آنالیز تطبیقی‌‌متعارفی (CCA؛ Canonical Correspondence Analysis) و مدل جمعی تعمیم‌‌یافته (GAM؛ Generalized Additive Models) در استان هرمزگان انجام و تجزیه و تحلیل داده‌‌ها با استفاده از نرم‌‌افزارهای SPSS17 و CANOC4.5 انجام شد. بدین‌منظور سه منطقه بستک، سیرمند و گنو که از رویشگاه‌های اصلی گونه بودند انتخاب و نمونه‌‌برداری از پوشش‌‌گیاهی به روش سیستماتیک- تصادفی انجام شد.
نتایج: تجزیه و تحلیل پارامترهای خاک مناطق نشان داد که تمام پارامترها به جز فراوانی و اسیدیته خاک در سطح 5 درصد اختلاف معنی‌دار دارند. بافت خاک در منطقه بستک لومی و شنی‌لومی، در منطقه سیرمند شنی‌لومی و در منطقه گنو شنی‌رسی‌لومی بود. بیشترین درصد پوشش‌‌تاجی کل، تولید علوفه، تعداد پایه، درصد لاشبرگ، درصد پوشش تاجی، ارتفاع هر پایه، مقدار آهک و شن خاک در منطقه سیرمند بود. بیشترین درصد خاک بدون پوشش، هدایت الکتریکی، درصد اشباع و سیلت خاک نیز در منطقه بستک بود. الگوی پاسخ کلاجوک در امتداد شیب درصد شن و آهک، از مدل افزایشی پیروی کرد و با افزایش مقادیر مذکور، فراوانی و درصد پوشش گیاهی آن نیز بیشتر شد. برعکس، پاسخ این گونه در امتداد شیب درصد سیلت و شیب زمین، از مدل کاهشی پیروی کرد و با افزایش مقدار این عوامل، فراوانی و درصد پوشش‌‌گیاهی کاهش یافت. الگوی پاسخ گونه در امتداد شیب هدایت الکتریکی، از مدل زنگولهای پیروی کرد و حد بهینه رشد آن برای این عامل، 25 دسی‌زیمنس بر متر بود. همچنین عکس‌‌العمل این گیاه به ارتفاع از سطح دریا و رطوبت اشباع خاک، از مدل دو نمایی پیروی کرد. این مدل، نشان‌‌دهنده وجود یک محدودیت رقابتی در طول شیب محیطی است.
نتیجه‌گیری: نتایج این بررسی نشان داد که درصد فراوانی و درصد پوشش گیاه کلاجوک، با افزایش شیب درصد شن و آهک و کاهش شیب درصد سیلت و شیب زمین بیشتر شد. حد بهینه رشد گیاه برای عامل شیب هدایت‌‌الکتریکی، 25 دسی‌زیمنس بر متر بود. همچنین عکس‌‌العمل این گیاه به ارتفاع از سطح دریا و رطوبت اشباع خاک، از مدل دو نمایی پیروی کرد. بررسی پاسخ گونه کلاجوک در امتداد شیب عوامل توپوگرافی و خاک، اطلاعات ارزشمندی برای تعیین نیازهای اکولوژیکی این گونه ارائه داد که می‌‌تواند در مدیریت پوشش‌‌گیاهی و عملیات اصلاح مراتع در مناطق مشابه، مورد توجه قرار گیرد.
مواد و روش‌ها: نمونه‌‌برداری از پوشش گیاهی به روش تصادفی- سیستماتیک در داخل پلات‌‌های مستقر در امتداد ترانسکت‌‌های خطی انجام شد. در مجموع 90 پلات برای سه منطقه بستک، سیرمند و گنو (رویشگاه‌های اصلی گونه) بکار برده شد. عوامل توپوگرافی مثل ارتفاع از سطح دریا، درصد شیب زمین، جهت جغرافیایی برای هر پلات مشخص گردید. در هر یک از واحدهای اکولوژیکی، پارامترهایی نظیر فراوانی، تعداد پایه‌ها و درصد پوشش تاجی هر یک از گونه‌های واقع در داخل پلاتها اندازهگیری شد. همچنین در داخل هر پلات پارامترهایی مثل درصد خاک لخت، درصد لاشبرگ و درصد سنگ و سنگریزه نیز برآورد گردید. تولید علوفه گونه کلاجوک به روش قطع و توزین در داخل پلاتها انجام شد. از هر یک از پلاتها، یک نمونه خاک با سه تکرار (نمونه مرکب) تا عمق 60 سانتی‌متری خاک برداشت و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آن‌ها اندازهگیری شد. در این پژوهش به مطالعه نیازهای اکولوژیک این گونه با تأکید بر تعیین عوامل اکولوژیک مؤثر بر تغییرات پوشش‌‌گیاهی و بررسی پاسخ آن به تغییرات عوامل اکولوژیکی، با استفاده از روش آنالیز تطبیقی‌‌متعارفی (CCA؛ Canonical Correspondence Analysis) و مدل جمعی تعمیم‌‌یافته (GAM؛ Generalized Additive Models) در استان هرمزگان انجام و تجزیه و تحلیل داده‌‌ها با استفاده از نرم‌‌افزارهای SPSS17 و CANOC4.5 انجام شد. بدین‌منظور سه منطقه بستک، سیرمند و گنو که از رویشگاه‌های اصلی گونه بودند انتخاب و نمونه‌‌برداری از پوشش‌‌گیاهی به روش سیستماتیک- تصادفی انجام شد.
نتایج: تجزیه و تحلیل پارامترهای خاک مناطق نشان داد که تمام پارامترها به جز فراوانی و اسیدیته خاک در سطح 5 درصد اختلاف معنی‌دار دارند. بافت خاک در منطقه بستک لومی و شنی‌لومی، در منطقه سیرمند شنی‌لومی و در منطقه گنو شنی‌رسی‌لومی بود. بیشترین درصد پوشش‌‌تاجی کل، تولید علوفه، تعداد پایه، درصد لاشبرگ، درصد پوشش تاجی، ارتفاع هر پایه، مقدار آهک و شن خاک در منطقه سیرمند بود. بیشترین درصد خاک بدون پوشش، هدایت الکتریکی، درصد اشباع و سیلت خاک نیز در منطقه بستک بود. الگوی پاسخ کلاجوک در امتداد شیب درصد شن و آهک، از مدل افزایشی پیروی کرد و با افزایش مقادیر مذکور، فراوانی و درصد پوشش گیاهی آن نیز بیشتر شد. برعکس، پاسخ این گونه در امتداد شیب درصد سیلت و شیب زمین، از مدل کاهشی پیروی کرد و با افزایش مقدار این عوامل، فراوانی و درصد پوشش‌‌گیاهی کاهش یافت. الگوی پاسخ گونه در امتداد شیب هدایت الکتریکی، از مدل زنگولهای پیروی کرد و حد بهینه رشد آن برای این عامل، 25 دسی‌زیمنس بر متر بود. همچنین عکس‌‌العمل این گیاه به ارتفاع از سطح دریا و رطوبت اشباع خاک، از مدل دو نمایی پیروی کرد. این مدل، نشان‌‌دهنده وجود یک محدودیت رقابتی در طول شیب محیطی است.
نتیجه‌گیری: نتایج این بررسی نشان داد که درصد فراوانی و درصد پوشش گیاه کلاجوک، با افزایش شیب درصد شن و آهک و کاهش شیب درصد سیلت و شیب زمین بیشتر شد. حد بهینه رشد گیاه برای عامل شیب هدایت‌‌الکتریکی، 25 دسی‌زیمنس بر متر بود. همچنین عکس‌‌العمل این گیاه به ارتفاع از سطح دریا و رطوبت اشباع خاک، از مدل دو نمایی پیروی کرد. بررسی پاسخ گونه کلاجوک در امتداد شیب عوامل توپوگرافی و خاک، اطلاعات ارزشمندی برای تعیین نیازهای اکولوژیکی این گونه ارائه داد که می‌‌تواند در مدیریت پوشش‌‌گیاهی و عملیات اصلاح مراتع در مناطق مشابه، مورد توجه قرار گیرد.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
